Coraz większa liczba diagnoz wskazująca na zaburzenia ze spektrum autyzmu – zarówno autyzmu dziecięcego jak i Zespołu Aspergera – skłaniać powinna do poszukiwania wiedzy i sposobów efektywnego wspierania uczniów, kolegów, czy też własnych dzieci z tego rodzaju wyzwaniami rozwojowymi.

Niezależnie od tego, czy jest się nauczycielem, rodzicem, rówieśnikiem czy terapeutą takiej osoby, warto pracować nad bardziej otwartą postawą wobec niej, która w konsekwencji doprowadzić powinna do zmiany społecznego postrzegania uwarunkowań i umiejętności osób w spektrum, dzięki czemu mamy szansę poprawić ich jakość życia i poczucie własnej wartości (Attwood, 2013).

Rozumienie specyfiki funkcjonowania tej grupy osób oraz mechanizmów wspierających rozwijanie ich potencjału, a także akceptacja odmienności spostrzegania i doświadczania świata buduje społeczeństwo bardziej przyjazne i otwarte.

​​​Według samorzeczników diagnoza może stać się mapą, drogowskazem, który pomoże samym osobom w spektrum poradzić sobie z przeżywaną dotychczas niepewnością dotyczącą własnych doświadczeń i odpowiedzieć sobie na wiele pytań (Szubrycht, 2018).

​Zaburzenia należące do spektrum autyzmu (ang. ASD – autism spectrum disorder) obejmują rozmaite wyzwania rozwojowe w zakresie: porozumiewania się, myślenia, rozwoju społecznego, umiejętności poznawczych, zainteresowań i form aktywności, a także umiejętności motorycznych.

​​Neurorozwojowy charakter ASD odzwierciedla się we wpływie odmiennej neuronalnej organizacji funkcjonowania ośrodkowego układu nerwowego na wiele sfer funkcjonowania i rozwoju człowieka – szczególnie społecznego, komunikacyjnego, ale także poznawczego, motorycznego i adaptacyjnego. Przejawia się w atypowej organizacji doświadczeń, myślenia i komunikowania się, znajduje odbicie w szczególnych zainteresowaniach czy formach aktywności.

​Nie kończy się wraz z wejściem w okres adolescencji – trwa przez całe życie i jest częścią tego, kim są osoby rozwijające się w ten szczególny sposób. Nasilenie poszczególnych trudności w różnych wymiarach spektrum jest znacząco odmienne u poszczególnych osób i może powodować zarówno funkcjonowanie na poziomie głębokiego upośledzenia u jednych, jak i pozwalać na funkcjonowanie całkowicie samodzielne u innych osób (Goldstein i in., 2017).

​​

Termin „spektrum autyzmu”, używany w najnowszych klasyfikacjach diagnostycznych zamazuje kategorialne granice pomiędzy autyzmem dziecięcym, atypowym czy Zespołem Aspergera, właśnie ze względu na ten zróżnicowany obraz. Obejmuje bowiem zarówno dzieci, młodzież i dorosłych, których trudności wynikające z autyzmu uniemożliwiają im zupełnie samodzielną egzystencję, jak i osoby, dla których jest ona możliwa.

Spotkamy zatem osoby niewerbalne, jak i mówiące bardzo dużo; osoby o ogromnych ograniczeniach w zakresie uczenia się, jak i takie, które zapamiętują prezentowany materiał z niebywałą łatwością; dzieci, młodzież i dorosłych o niezwykle silnej potrzebie izolacji społecznej, jak i tych, którzy od nawiązywania kontaktu nie mogą się powstrzymać (Goldstein i in., 2017). ASD mieści się więc na pewnym kontinuum.

​

Zbyt duże nasilenie niektórych cech prowadzić będzie więc do zaburzeń funkcjonowania, ale ich posiadanie w niewielkim nasileniu może stanowić  bardzo mocną stronę jej posiadacza (Grandin, 2016).

​Ważne, by zauważać i obejmować myśleniem wszystkie odcienie funkcjonowania na spektrum.

​

Podmiotowe podejście do osób w spektrum autyzmu i zindywidualizowane spojrzenie pomaga dostrzegać ich niepowtarzalność, wyjątkowość i zasoby – elementy, na których zdecydowanie za rzadko się koncentrujemy.

​Zmiana na podejście bardziej pozytywne, otwarte, akcentujące indywidualność i możliwości osób w spektrum może się bowiem znacznie przyczynić do zmiany postawy wobec nich, jak i do zwiększenia ich komfortu życia czy poczucia własnej wartości.

​​Kierunek wsparcia osoby w spektrum powinien więc zależeć w dużej mierze od tego w jakim jest momencie życia oraz od jej potrzeb z tym momentem związanych.

​Inaczej bowiem będziemy wspierać dziecko z dużymi trudnościami komunikacyjnymi, inaczej nastolatka chcącego budować przyjaźnie, a inaczej dorosłego chcącego zrozumieć, zaakceptować i lepiej zaspokajać swoje potrzeby w zakresie kondycji psychofizycznej czy kontaktów społecznych.

​Osoby w spektrum stanowią grupę o pewnym szczególnym, odmiennym od neurotypowego sposobie spostrzegania świata. Idea neuroróżnorodności podkreśla akceptację i jednoczesną świadomość różnic w sposobie rozwijania mocnych stron,  uczenia się, doświadczania.

​Dlatego warto pamiętać o tym, że jednym z najważniejszych składników skutecznego planu terapeutycznych oddziaływań jest sama osoba wspierająca: terapeuta, nauczyciel lub rodzic – wyrozumiały, empatyczny, z otwartym umysłem, pozytywnym usposobieniem czy skłonnością do próbowania nowych, nieszablonowych rozwiązań (Attwood, 2013, Ozonoff i in., 2015).

​Niezależnie od tego, czy dopiero rozpoczynamy współpracę z osobą  z ASD, czy też jesteśmy już w procesie, zawsze należy zwracać uwagę na budowanie relacji z osobą którą wspieramy.

​Dobra relacja, oparta na szacunku, podmiotowości i akceptacji będzie podstawą do  pracy związanej z procesem terapii.